Sông Thống Nhất – Dòng ký ức xanh và hành trình tìm lại sự sống

Dòng Thống Nhất xưa kia là sân chơi bất tận của lũ trẻ chân trần mỗi buổi chiều hè oi ả. Tiếng cười trong trẻo vang vọng cả một vùng, hòa lẫn vào tiếng nước bắn tung tóe khi những cánh tay nhỏ bé vẫy vùng, đùa nghịch. Người lớn tìm về bờ sông sau ngày dài nhọc nhằn, người nhẹ nhàng giặt tấm áo nhuộm màu sương gió, người cẩn thận rửa mớ rau xanh mướt, vài ba người dừng chân chỉ để thả bộ vài bước trên con đường đất mềm ven dòng nước lặng, tìm chút bình yên giữa bộn bề cuộc sống.

Bà Nguyễn Thị Hà (75 tuổi tại Khu phố 8, phường Quảng Phú), khẽ nhắm mắt, giọng trầm lắng: "Ngày ấy, nước sông trong veo, nhìn xuống thấy cả đàn cá nhỏ tung tăng bơi lội, ánh nắng chiếu xuống lấp lánh như dát vàng. Ai cũng thương con sông như máu thịt. Hễ chiều đến là cả xóm í ới gọi nhau ra bờ sông. Người thì ngâm mình trong làn nước mát rượi, xua tan cái nóng nực mùa hè, người thì cần câu tĩnh lặng chờ cá đớp mồi, trẻ con thì nghịch ngợm bắt con tôm, con tép, con còng. Sông Thống Nhất nuôi lớn mình cả đời – bằng dòng nước ngọt lành, bằng những ký ức êm đềm, bằng cả tình cảm sâu nặng không thể nào quên."

Giờ đây, Sông Thống Nhất trở thành “gánh nặng” cho các hộ dân sinh sống ở đây khi bị ô nhiễm

Nhưng tiếc thay, guồng quay nghiệt ngã của đô thị hóa đã dần nhuộm màu dòng sông ký ức. Tốc độ phát triển chóng mặt của thành phố kéo theo sự gia tăng dân số, những khu dân cư mới mọc lên san sát, hoạt động sinh hoạt và sản xuất ngày càng nhộn nhịp, nhưng hạ tầng môi trường dường như không theo kịp bước chân hối hả ấy. Từng dòng nước thải đen kịt, mang theo đủ thứ cặn bẩn từ những cống xả vô tư trút xuống lòng sông. Từng bao nylon, vỏ chai nhựa, thậm chí cả những xác động vật phân hủy nổi lềnh bềnh, tạo thành những vệt loang lổ nhơ nhớp, gớm ghiếc, xộc lên thứ mùi hôi tanh khó chịu. Bèo tây như tấm thảm xanh dày đặc phủ kín mặt nước, rác thải dập dềnh theo con nước lững lờ, và thứ mùi hôi nồng nặc, khó chịu theo gió len lỏi vào từng con ngõ nhỏ, từng mái nhà thân thương, gieo vào lòng người bao nỗi xót xa, day dứt.

Những nỗ lực “giải cứu” dòng sông của cơ quan chức năng cũng chỉ mang tính tạm thời khi ý thức của các hộ dân vẫn chưa thực sự “sạch”

Đã có một thời gian dài, người ta gần như quay lưng lại với dòng sông. Không còn ai tha thiết đứng bên bờ để tìm chút thư thái, không còn tiếng cười đùa hồn nhiên của trẻ thơ vang vọng. Những hình ảnh tươi đẹp dần nhạt nhòa, chìm sâu vào miền ký ức xa xăm, và sông Thống Nhất – từng là biểu tượng của sự sống, niềm tự hào của bao người – lặng lẽ trở thành nỗi đau đáu, một vết thương âm ỉ trong lòng thành phố. Nhưng rồi, trong cái khoảng lặng đầy xót xa ấy, ngọn lửa khát vọng hồi sinh dòng sông lại âm ỉ cháy lên, như đốm than còn sót lại sau một đám cháy lớn.

Không chỉ là nỗi mong mỏi khắc khoải của những người cao tuổi đã trót dành cả cuộc đời mình bên dòng nước ấy, mà cả lớp trẻ, những người chỉ biết đến sông Thống Nhất qua những câu chuyện kể đầy tiếc nuối và những bức ảnh úa màu cũng đang dần cảm nhận được sự mất mát, ý thức rõ hơn về vai trò không thể thay thế của dòng sông đối với cuộc sống hiện tại của thành phố mình.

Rác thải ở khắp nơi tập trung về đây nhiều, ùn ứ lại thành đống rác lộ thiên bốc mùi hôi thối

Nhiều nỗ lực đang được triển khai, từ những đợt ra quân tình nguyện làm sạch lòng sông, vớt từng cọng rác, đến những dự án cải tạo hệ thống thoát nước cũ kỹ, xây dựng những trạm xử lý nước thải sinh hoạt hiện đại hơn, với hy vọng trả lại cho dòng sông sự trong lành vốn có. Dù những bước đi đầu tiên còn gian nan, nhưng đó là minh chứng cho một ý chí, một quyết tâm không hề nhỏ, là tia sáng le lói trong đêm tối. Đặc biệt, chính quyền cơ sở, những người trực tiếp lắng nghe tiếng thở dài của dòng sông và nỗi trăn trở của người dân cũng đang từng ngày hành động, tìm kiếm những giải pháp bền vững.

Ông Phạm Ngọc Hồng, Phó Chủ tịch UBND phường Quảng Phú, nơi con sông Thống Nhất oằn mình chảy qua, nghẹn ngào chia sẻ: "Đây không chỉ là vấn đề môi trường đơn thuần mà còn liên quan mật thiết đến đời sống, sức khỏe của người dân và cả bộ mặt văn minh đô thị. Trong thời gian qua, phường đã phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng tổ chức nhiều đợt tổng vệ sinh, nạo vét những đoạn sông bị tắc nghẽn, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ môi trường. Nhưng để dòng sông thực sự được hồi sinh, cần lắm một giải pháp đồng bộ, căn cơ và sự chung tay, đồng lòng của cả cộng đồng".

Vấn đề không chỉ nằm ở những bãi rác nhếch nhác ven bờ, những đám bèo tây dày đặc như tấm chăn xanh úa màu mà nó nằm ở nhận thức, thói quen và hành vi ứng xử hàng ngày của mỗi chúng ta. Nếu chỉ dọn dẹp hôm nay rồi ngày mai đâu đó vẫn còn người vô tư xả rác xuống dòng sông, mọi nỗ lực rồi cũng trở nên vô nghĩa, như muối bỏ bể. Bởi vậy, hành trình tìm lại sự sống cho dòng sông Thống Nhất không thể chỉ dựa vào những chiến dịch mang tính thời vụ, mà phải bắt đầu từ sự thay đổi sâu sắc và lâu dài trong suy nghĩ và nếp sống của mỗi người.

Người dân mong mỏi sông Thống Nhất sớm được làm sạch.

Sông Thống Nhất không chỉ là một phần cảnh quan quen thuộc, mà còn là một phần ký ức thiêng liêng, là mạch nguồn nuôi dưỡng tâm hồn và chứng kiến bao đổi thay của thành phố. Mỗi người dân Thành phố Thanh Hóa cần xem việc bảo vệ dòng sông như bảo vệ chính ngôi nhà thân yêu của mình bằng những hành động nhỏ bé nhưng thiết thực, bằng một ý thức trách nhiệm bền bỉ và bằng cả tình yêu thương chân thành, thủy chung dành cho dòng sông quê hương.

Hồi sinh một dòng sông đã mang trong mình bao vết thương không phải là một nhiệm vụ dễ dàng, không thể hoàn thành trong một sớm một chiều. Nhưng càng khó khăn, lại càng cần đến sự đoàn kết, chung lòng của cả cộng đồng, như những giọt nước nhỏ bé nhưng có thể tạo thành dòng chảy mạnh mẽ. Để đến một ngày không xa, những đứa trẻ của ngày hôm nay sẽ lại được nô đùa thỏa thích trong làn nước trong xanh, như cha ông chúng từng trải qua. Và dòng sông Thống Nhất – mang trong mình biết bao ký ức xanh sẽ lại hiền hòa chảy giữa lòng thành phố, không chỉ với dòng nước mát lành mà còn với cả sự sống căng tràn, niềm tin mãnh liệt và hy vọng vào một tương lai tươi sáng.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!