Làng nghề vót đũa cau Nàng Rưng vào vụ Tết

Những ngày cận Tết, nhiều khách hàng đặt nên anh Đoàn Vương Hải (44 tuổi) cùng các thành viên trong gia đình gần như không rời được chiếc máy tiện. Đôi tay của anh Hải càng ngày càng chai cứng bởi đã vót hàng ngàn đôi đũa suốt hơn 20 năm nay.

Anh Hải cho biết, đũa được làm từ thân cau Nàng Rưng. Đây là cây cau rừng nổi tiếng thân cứng, thường được dùng làm đũa từ xưa đến nay. Cây thường mọc ở những khu rừng rậm, mỗi khi vào rừng khai thác, người thợ đi khoảng 1 tuần, ăn ngủ tại lán rừng, đủ chuyến hàng mới trở về. Cau rừng cao khoảng 7m, đường kính thân 6-8 cm. Thân cau được lược lấy phần lõi bên trong, sau khi được chẻ thô, anh Hải tỉ mỉ bào nhẵn tạo thành những chiếc đũa có độ bóng, thẳng.

Anh Hải cho hay, trước đây cau Nàng Rưng sinh sống phát triển nhiều ở các triền đồi của huyện Hương Khê, Hương Sơn, Vũ Quang. Chỉ cần đi rừng một tuần sẽ có đủ nguyên liệu làm đũa cho cả tháng.

Những đôi đũa được làm từ cây cau Nàng Rưng có đặc điểm không bị mốc, thân cứng, rất an toàn nên được khách hàng trên toàn quốc ưa chuộng. Ảnh: Ngân Bùi.

Nhưng qua thời gian, cau rừng khai thác nhiều, nguyên liệu dần trở hiếm, người thợ phải di chuyển đến các tỉnh lân cận như Nghệ An, Thanh Hoá, Quảng Bình, thậm chí sang Lào để thu hái. Điều đặc biệt, đối với cây cau làm đũa phải loại cau già, có độ tuổi trên 15 năm mới đạt chất lượng về độ cứng, độ dẻo dai. Vì giờ nguyên liệu khan hiếm, những người làm đũa nếu không tự đi thu hái được phải mua lại với giá khá cao, từ 100-120 ngàn đồng/cây.

"Đối với thân cau già khi làm mới không bị mốc và có độ cứng, độ dẻo. Nếu cây chưa đủ độ tuổi làm đũa dễ bị gãy và mốc, mẫu mã không đẹp. Trung bình mỗi ngày, 2 vợ chồng anh Hải vót được trên 400 đôi đũa.

Để vót được đũa phải trải qua nhiều công đoạn, từ chẻ cau thô, bào, gọt, tỉa, làm bóng, phơi khô. Để đảm bảo chất lượng đũa già, không bị bốc, những hộ làm nghề đã phải thu mua cau từ tháng 6, sau đó phơi khô để làm nguyên liệu sản xuất đũa cho dịp Tết.

Nghề vót đũa cau Nàng Rưng cho các hộ làng nghề thu nhập ổn định. Ảnh: Ngân Bùi

Đối với mùa mưa, cau phải hầm than củi trong 9 tiếng mới đạt chất lượng. Sau khi đũa hoàn thành sẽ dùng lá chuối hột để chà, cách làm này sẽ giúp đũa bóng, trơn hơn.

"Lá chuối hột để trong rổ tre, sau đó lấy đũa vừa được bào mịn đặt trong rổ, đeo găng tay chà đi chà lại tạo độ bóng. Lá chuối cau có độ bền, dùng để đánh bóng được lâu. Các loại lá chuối khác cũng có thể sử dụng, song rất giòn và nhanh phải thay", anh Hải nói.

Cũng gắn bó với nghề vót đũa gần 30 năm qua, bà Nguyễn Thị Liên (56 tuổi) cho biết, dù nghề phụ lúc nông nhàn, song lại cho thu nhập tương đối ổn định. Dịp Tết, nếu chăm chỉ, đơn hàng nhiều, mỗi người thu nhập trên 10 triệu đồng. Đũa ở đây được bán với giá loại đặc biệt nhất 10 đôi giá 70 ngàn đồng; còn loại thường từ 20-50 ngàn đồng/10 đôi.

Đũa cau, sản phẩm từ vùng đất Phúc Trạch, Hương Khê (Hà Tĩnh) đang được nhiều khách hàng lựa chọn.

"Đũa được làm từ cây cau tự nhiên và làm thủ công, không sử dụng các loại chất để tạo độ bóng hay màu nên được nhiều người tin tưởng, đặt hàng. Không chỉ xuất bán trong huyện mà còn xuất bán khắp toàn quốc", bà Liên nói.

Theo lãnh đạo UBND xã Phúc Trạch, địa phương đang có 20 hộ gia đình ở thôn 1 và 3 duy trì nghề làm đũa, nhờ có nghề này, nhiều gia đình ổn định cuộc sống, có tiền nuôi con ăn học.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!