Một nhóm nhà khoa học Trung Quốc vừa xác định được tuổi chính xác của lưu vực Nam Cực - Aitken (SPA), hố va chạm lớn nhất và lâu đời nhất trên Mặt Trăng. Kết luận này được công bố trên tạp chí National Science Review ngày 21/3 và đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc tìm hiểu lịch sử hình thành của Mặt Trăng và hệ Mặt Trời.
Lưu vực SPA nằm ở phía khuất của Mặt Trăng, là "vết sẹo" khổng lồ được tạo ra bởi các vụ va chạm dữ dội từ các tiểu hành tinh trong giai đoạn đầu của hệ Mặt Trời. Trước đây, niên đại của hố va chạm này chỉ được ước tính từ 4,26 đến 4,35 tỷ năm, do thiếu bằng chứng trực tiếp. Nhờ sứ mệnh của tàu Thường Nga-6, các nhà khoa học lần đầu tiên xác định được niên đại chính xác là 4,25 tỷ năm.
Dữ liệu độ cao cho thấy lưu vực Aitken-Nam Cực (SPA), hố va chạm lớn nhất và lâu đời nhất trên Mặt Trăng, có màu xanh lam và tím. (Ảnh: NASA)
Tàu Thường Nga-6 được Trung Quốc phóng lên vào ngày 3/5/2024 và hạ cánh thành công tại vùng bazan trong lưu vực Apollo, nằm trong SPA. Đây là khu vực từng trải qua nhiều lần va chạm và phun trào dung nham. Ngày 25/6/2024, khoang hồi quyển của tàu đã mang về Trái Đất tổng cộng 1.935,3 gram mẫu vật quý giá.
Việc phân tích 1.600 mảnh nhỏ từ 5 gram mẫu vật cho phép nhóm nghiên cứu xác định 20 mảnh norite - một loại đá lửa mang dấu vết đặc trưng của quá trình va chạm. Bằng phương pháp định tuổi chì trên khoáng vật zirconium, họ phát hiện hai sự kiện va chạm vào khoảng 4,25 tỷ năm và 3,87 tỷ năm trước. Đặc biệt, những norite cổ nhất phản ánh quá trình kết tinh từ lớp dung nham nóng chảy do va chạm SPA gây ra.
Phát hiện này là bằng chứng trực tiếp đầu tiên về thời điểm hình thành của lưu vực SPA, góp phần làm rõ giai đoạn đầu hình thành của Mặt Trăng và hệ Mặt Trời. Lưu vực SPA từ nay sẽ trở thành mốc tham chiếu quan trọng trong các nghiên cứu về lịch sử va chạm vũ trụ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!