Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã hủy bỏ, đình chỉ hoặc công bố các đợt xem xét khoản kinh phí hàng tỷ USD tài trợ liên bang cho 7 trường đại học nằm trong số 100 đơn vị nhận được nhiều quỹ nghiên cứu của chính phủ nhất, gồm: Columbia, Harvard, Princeton, Brown và Đại học Pennsylvania, Northwestern và Cornell mới được thêm vào danh sách vào tuần trước.
Theo CNN, chính quyền Mỹ đã nhắm mục tiêu cắt giảm tài trợ đối với các tổ chức này chủ yếu vì phản ứng của họ đối với các cuộc biểu tình phản đối chiến tranh ở Gaza, nhưng cũng một phần vì chính sách của họ về sự đa dạng chủng tộc trong tuyển sinh, hợp tác với cơ quan thực thi nhập cư và cho phép phụ nữ chuyển giới tham gia lĩnh vực thể thao...
19 trường đại học khác nằm trong số 100 đơn vị nhận được nhiều quỹ tài trợ liên bang nhất, cũng được thông báo trong một lá thư vào tháng 3 từ Bộ Giáo dục rằng họ có thể phải chịu tổn thất tài trợ do cáo buộc không bảo vệ sinh viên khỏi chủ nghĩa bài Do Thái. Riêng Đại học Johns Hopkins đã mất 800 triệu USD tiền tài trợ và hợp đồng do chính quyền cắt giảm mạnh tại Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ USAID, buộc trường này phải sa thải khoảng 2.000 nhân viên.
Sinh viên và giảng viên tập trung tại khuôn viên trường Đại học California ở Berkeley để phản đối một số chính sách của chính quyền Tổng thống Trump, ngày 9/4/2025. (Ảnh: AP)
Đồng thời, chính quyền Trump 2.0 còn chậm giải ngân các khoản tài trợ của Quỹ Khoa học Quốc gia. Một phân tích gần đây cho thấy Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF) đã phê duyệt ít hơn khoảng 50% các khoản tài trợ trong 2 tháng đầu nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Donald Trump so với cùng kỳ năm ngoái. Tuần trước, NSF thông báo rằng họ chỉ tài trợ học bổng cho một nửa số sinh viên sau đại học so với năm ngoái.
Nhà Trắng đã không trả lời yêu cầu bình luận về những tác động kinh tế của các chính sách mới đối với hoạt động nghiên cứu khoa học và các trường đại học lớn.
Hồi tháng 2 năm nay, giới học thuật đã bị chấn động bởi thông báo của Viện Y tế Quốc gia rằng họ sẽ cắt giảm tỷ lệ tiền nghiên cứu liên bang mà các trường đại học đang được nhận. Các trường đại học vốn dựa vào những khoản chi phí gián tiếp đó để xây dựng cơ sở hạ tầng hỗ trợ cho nghiên cứu khoa học của mình, từ việc xây dựng phòng thí nghiệm đến thuê nhân viên hỗ trợ...
Chính quyền Tổng thống Trump đã bảo vệ sự thay đổi này như một nỗ lực nhằm đảm bảo rằng nhiều tiền khoản tài trợ liên bang hơn sẽ chảy trực tiếp vào nghiên cứu thay vì các hoạt động phụ trợ. Nhưng các nhà khoa học và quản lý trường đại học lại cho rằng động thái này sẽ dẫn đến việc cắt giảm mạnh mẽ trong hoạt động nghiên cứu. Đầu tháng này, một thẩm phán tòa án quận ở Maryland đã ra phán quyết ngăn cản ông Trump thực hiện chính sách cắt giảm tài trợ cho các trường đại học, nhưng đa số thẩm phán Tòa án Tối cao do Đảng Cộng hòa chỉ định, đã lật ngược một số phán quyết tương tự của tòa án cấp dưới.
Các nhân viên phòng thí nghiệm tại Đại học Johns Hopkins ở Baltimore, Maryland, tháng 2/2025. (Ảnh: AP)
Những động thái liên quan đến việc cắt giảm tài trợ của chính quyền Trump đã gây nên sự chia rẽ trong các nhà quản lý học thuật, với một số trường nhượng bộ trước các yêu cầu của chính quyền (như Đại học Columbia) và những trường khác cam kết sẽ chống lại chúng (như Đại học Princeton). Nhưng, giới chuyên gia nhận định, tác động lâu dài của những đợt cắt giảm này sẽ lan rộng ra ngoài khuôn viên các trường đại học.
Ông Brandon, đến từ Madison, là một trong những nhà lãnh đạo doanh nghiệp quan tâm đến vấn đề này. Ông đang nỗ lực khôi phục một tổ chức gồm các phòng thương mại địa phương để vận động Washington hỗ trợ tài trợ liên bang cho nghiên cứu khoa học. Ông cho biết: "Nghiên cứu cơ bản ngày nay là nghiên cứu ứng dụng của ngày mai và là sáng kiến của tương lai. Nếu chúng ta khóa vòi nước đó, chắc chắn bạn có thể đi 4 năm, có thể đi 8 năm, nhưng cuối cùng thì ‘hạn hán sáng kiến’ sẽ tìm đến".
Ông Wu, thị trưởng Boston, cũng đã tổ chức một nhóm lưỡng đảng gồm 45 quan chức địa phương tham gia vụ kiện nhằm ngăn chặn việc chính quyền Mỹ cắt giảm chi phí gián tiếp cho những người nhận tài trợ của Viện Y tế Quốc gia (NIH).
Sinh viên tụ tập tại khuôn viên trường Đại học Texas ở Austin để biểu tình ủng hộ người Palestine vào tháng 10/2024. (Ảnh: Daily Texan)
Ngày 12/4, các giáo sư tại Đại học Harvard đã đệ đơn kiện lên tòa án liên bang ở thành phố Boston nhằm ngăn chặn chính quyền Tổng thống Trump xem xét khoản tài trợ và hợp đồng liên bang gần 9 tỉ USD dành cho trường. Động thái này của chính quyền Mỹ được cho là một phần trong chiến dịch chống lại chủ nghĩa bài Do Thái tại các trường đại học.
Từ Boston và Austin đến Seattle và Thung lũng Silicon..., các trường đại học nghiên cứu hàng đầu này đã đóng vai trò là chất xúc tác cho sự tăng trưởng của các nền kinh tế khu vực năng suất nhất của Hoa Kỳ. Họ đã tạo ra một luồng đột phá khoa học ổn định, đào tạo nên những sinh viên trẻ có tay nghề cao đổ vào các công ty theo đuổi các công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực điện toán, truyền thông, trí tuệ nhân tạo, thiết bị y tế, công nghệ sinh học, dược phẩm và các ngành công nghiệp tiên tiến khác….
"Đây là địa lý kinh tế cơ bản của hệ thống công nghiệp tiên tiến, có giá trị cao ở Hoa Kỳ", Mark Muro, thành viên cấp cao tại tổ chức tư vấn phi đảng phái Brookings Metro cho biết.
Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh giải thể Bộ Giáo dục Mỹ, ngày 20/3/2025. (Ảnh: NY Times)
Nhưng hiện tại, chính quyền Tổng thống Trump đang đe dọa ngăn chặn động cơ kinh tế này bằng cách chấm dứt các khoản tài trợ nghiên cứu cho các trường đại học lớn, cắt giảm hỗ trợ chung của liên bang cho nghiên cứu khoa học và trục xuất sinh viên quốc tế vì các hoạt động chính trị của họ.
Các trường đại học này gắn bó sâu sắc với vùng lân cận, nên việc "tấn công" vào các trường này cũng đồng nghĩa với việc gây tổn hại cho các vùng đô thị đang dẫn đầu tăng trưởng kinh tế nội địa.
Chiến dịch của Tổng thống Donald Trump nhằm vào các trường đại học tinh hoa sẽ có thể trở thàh một "đòn đánh" vào những khu vực đô thị năng động nhất về kinh tế của nước Mỹ và về lâu dài là mối đe dọa đối với khả năng cạnh tranh toàn cầu của nước này.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!