Danh hiệu Thủ đô Văn hóa châu Âu nhằm khuyến khích các thành phố giới thiệu di sản văn hóa độc đáo, sáng tạo, hiện đại và các dự án cộng đồng với nhiều đối tượng hơn.
Nằm ở nơi giao thoa văn hóa Slav và Italy, khu vực này từng bị chia cắt trong Chiến tranh Lạnh. Ngày nay, nơi đây đóng vai trò là một ví dụ sống động về sức mạnh của hội nhập châu Âu.
Từ xa xưa, hai thị trấn Nova Gorica và Gorizia vốn là một và mang tên Gorizia. Tuy nhiên, đến Chiến tranh thế giới thứ hai, năm 1947, Gorizia tách làm đôi, thiết lập biên giới mới của châu Âu, hạn chế việc đi lại giữa Italy và Nam Tư.
Nơi hàng rào biên giới giữa Italy và Slovenia từng chạy qua (Ảnh: Alamy)
Một ủy ban của phe Đồng minh đã quyết định rằng Gorizia thuộc về Italy và phần kém phát triển hơn của thị trấn nên nhập vào Slovenia - lúc đó thuộc Liên bang Nam Tư. Thị trấn mới về Slovenia được gọi là Nova Gorica. Kể từ thời điểm đó, Nova Gorica và Gorizia trở thành hai thị trấn được phân chia bởi đường biên giới quốc gia.
Sau khi Slovenia gia nhập Liên minh châu Âu (EU) vào năm 2004, đường biên giới này dần được xóa nhòa, tạo điều kiện giao lưu văn hóa lần đầu tiên sau nhiều thế hệ. Năm 2025, Gorizia cùng Nova Gorica tái hợp với tư cách là Thủ đô Văn hóa châu Âu xuyên quốc gia đầu tiên, thuộc khuôn khổ dự án có tên gọi là GO!2025.
Bà Mija Lorbek - Giám đốc chương trình GO!2025 - cho biết: "Khẩu hiệu của chúng tôi 'Đi không biên giới' không chỉ nói về ý nghĩa cơ bản của biên giới. Nó nói về việc biên giới đã từng như thế nào, chúng được tạo ra và biến mất ra làm sao".
Các tòa nhà ở Nova Gorica (Ảnh: Alamy)
Mặc dù từng chung một nguồn gốc nhưng Gorizia và Nova Gorica lại khá khác biệt. Gorizia là một thế giới cổ kính với những con đường lát đá cuội và có nhiều quán cà phê. Ngược lại, Nova Gorica theo chủ nghĩa hiện đại, mới mẻ, có kiến trúc bê tông được bố trí theo các đường thẳng.
Kể từ năm 1985, danh hiệu Thủ đô văn hóa châu Âu được EU trao tặng hàng năm cho một hoặc nhiều thị trấn, thành phố. Việc trở thành Thủ đô văn hóa châu Âu sẽ mang lại nhiều lợi ích - bao gồm nhận tài trợ về tài chính của EU cho chương trình, phát triển cơ sở hạ tầng mới như tượng đài và quảng bá du lịch.
Gorizia và Nova Gorica là ứng cử viên xuyên quốc gia đầu tiên cho danh hiệu này. Về mặt hành chính, Gorizia và Nova Gorica là hai thị trấn riêng biệt, nhưng trên thực tế, hầu như mọi người sống ở đây đều nói cả tiếng Slovenia và tiếng Italy. Người dân địa phương cũng sống và làm việc ở cả hai bên biên giới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!