Liên minh châu Âu (EU) đang đẩy mạnh nỗ lực kiểm soát các nền tảng tin nhắn mã hóa đầu-cuối như WhatsApp và Signal, trong bối cảnh các lực lượng hành pháp cảnh báo về sự gia tăng đáng lo ngại của tội phạm công nghệ cao.
Tại Thụy Điển và Đan Mạch, nhiều vụ án nghiêm trọng liên quan tới các băng nhóm tội phạm có tổ chức – bao gồm giết người, đánh bom và buôn lậu – đã cho thấy các đối tượng sử dụng nền tảng số để tuyển dụng thanh thiếu niên và điều hành mạng lưới tội phạm từ xa. Bộ trưởng Tư pháp Đan Mạch Peter Hummelgaard cho rằng sự tiện lợi của công nghệ đã mở ra cánh cửa nguy hiểm cho các hành vi phạm pháp.
Một trong những rào cản lớn trong điều tra hiện nay là công nghệ mã hóa đầu-cuối. Europol cảnh báo nếu không có quyền truy cập hợp pháp vào nội dung các tin nhắn được mã hóa, cảnh sát sẽ gặp khó khăn trong việc thu thập bằng chứng. Pháp, Tây Ban Nha và Anh đều đã đề xuất các biện pháp pháp lý mới nhằm yêu cầu các nền tảng phải chia sẻ dữ liệu trong một số trường hợp.
Đặc biệt, dự thảo luật mới của EU về chống lạm dụng tình dục trẻ em (CSAM) có thể buộc các nền tảng nhắn tin phải quét toàn bộ nội dung, kể cả khi tin nhắn đã được mã hóa đầu-cuối. Ủy ban châu Âu cũng đã công bố chiến lược an ninh nội khối nhằm xây dựng cơ chế tiếp cận dữ liệu mã hóa một cách hợp pháp và hiệu quả.
Bức tường kính với biểu tượng mã máy tính tại trụ sở công ty an ninh mạng Kaspersky tại thủ đô Moscow, Nga. (Ảnh: AFP)
Tuy nhiên, các chuyên gia bảo mật và tổ chức bảo vệ quyền riêng tư cảnh báo rằng việc tạo ra "cửa hậu" trong hệ thống mã hóa có thể gây tổn hại đến an toàn thông tin của toàn bộ người dùng. Ông Matthew Hodgson, nhà sáng lập giao thức bảo mật Matrix, cho rằng "không thể chỉ mở cửa cho cảnh sát mà không làm suy yếu toàn bộ hệ thống". Signal – một trong những nền tảng bảo mật mạnh nhất hiện nay – tuyên bố sẽ rút khỏi bất kỳ quốc gia nào buộc họ phải phá mã.
Bà Meredith Whittaker, Chủ tịch Signal, nhấn mạnh: "Mã hóa hoặc bảo vệ tất cả mọi người, hoặc không bảo vệ ai cả". Trong khi đó, Bộ trưởng Hummelgaard tỏ rõ lập trường cứng rắn khi cho biết sẵn sàng chấp nhận việc Signal rút khỏi Đan Mạch nếu không hợp tác.
Trước sức ép ngày càng lớn, lực lượng hành pháp châu Âu đang tận dụng các biện pháp thay thế như thu thập siêu dữ liệu, thông tin vị trí và thâm nhập vào các nền tảng mã hóa chuyên dụng dành cho tội phạm như Encrochat. Dù vậy, mục tiêu cuối cùng vẫn là "quyền truy cập hợp pháp" vào dữ liệu, theo lời Phó Giám đốc Europol Jean-Philippe Lecouffe.
Hiện tại, châu Âu đang đứng trước ngã rẽ giữa yêu cầu đảm bảo an ninh công cộng và quyền riêng tư cá nhân trên không gian mạng. Bà Ella Jakubowska, đại diện Tổ chức Quyền kỹ thuật số châu Âu (EDRi), nhận định rằng cuộc tranh luận đã lâm vào bế tắc. Giữa hai thái cực chưa thể dung hòa, EU phải đối mặt với quyết định chính sách quan trọng có thể định hình tương lai của quyền riêng tư số.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!