Trong chuyến công tác Hàn Quốc tham dự Hội nghị nhà báo thế giới năm 2025, tôi cùng các đồng nghiệp quốc tế đã có dịp ghé thăm một địa điểm đặc biệt – Bảo tàng Chữ viết Suwon, nơi tái hiện hành trình phát minh vĩ đại của loài người: chữ viết. Không gian ấy vừa lặng lẽ, trang nghiêm, vừa rực sáng cảm hứng như một lời mời gọi chiêm nghiệm sâu sắc về ký ức nhân loại.
Ngôn ngữ bắt đầu từ ánh sáng
Ngay từ sảnh chính, chúng tôi bước vào một không gian thị giác: một khối trụ khổng lồ trình chiếu hàng chục hệ thống chữ viết cổ – từ Ai Cập, Lưỡng Hà, Trung Hoa, Devanagari, Hangul, Latin... Các ký tự chuyển động trong ánh sáng như đang sống lại, thì thầm kể chuyện về những nền văn minh đã từng.
Tháp loa khổng lồ, một tác phẩm nghệ thuật sắp đặt tại bảo tàng
Phóng viên quốc tế chụp ảnh ở tháp âm thanh khổng lồ được tạo ra từ hàng trăm chiếc loa cũ, ngay ở trung tâm tầng trệt của Bảo tàng chữ viết Suwon.
Ở trung tâm tầng trệt là một tháp âm thanh khổng lồ tạo thành từ hàng trăm chiếc loa đen. Âm thanh cổ xưa vọng lên từ đó, còn luồng sáng trắng từ chính giữa chiếu thẳng lên trần cao. Không hẹn mà gặp, mọi người đứng thành vòng tròn, lặng yên ngước nhìn. Trong khoảnh khắc ấy, không còn ai đóng vai "khách tham quan", mà như đang đứng giữa một nghi lễ vô ngôn, nơi con người và ngôn ngữ gặp lại nhau.
Sưu tầm những ký tự của thời gian
Bảo tàng Chữ viết Suwon nằm trong cụm Bảo tàng Thành phố Suwon, kết hợp giữa bảo tàng lịch sử và Bảo tàng Thư pháp Hàn Quốc – nơi lưu giữ hơn 33.000 hiện vật liên quan đến chữ viết và nghệ thuật thư pháp qua các thời kỳ.
Tôi đặc biệt chú ý đến những bản khắc Geumseokmun (chữ khắc trên đá, kim loại), hay những bút tích Seogan (văn thư chính thức triều đại Joseon) với nét mực bay nhẹ, mảnh như hơi thở. Có những bức thư tay từ thế kỷ 19 được đặt cạnh bản số hoá, giúp người xem dễ dàng tương tác, đọc – dù không biết tiếng Hàn – vẫn cảm nhận được sự tinh tế trong cách người xưa gửi gắm tâm ý vào từng nét chữ.
Điều đặc biệt là phần lớn cổ vật ở đây được thu thập qua nhiều năm – từ hiện vật cung đình, tư liệu dòng họ, đến các mảnh gốm hay phiến đá khai quật được. Mỗi hiện vật như một mảnh ký ức, làm nên bản đồ sống động của văn minh chữ viết.
Từ "a" đến "ㅎ" – một đường dây không lời kết nối mọi người
Một trong những hình ảnh gợi suy tưởng mạnh nhất là sợi dây khoá đen uốn lượn trên tường trắng, nối từ chữ "a" (ký tự đầu tiên của bảng chữ Latin) đến chữ "ㅎ" (ký tự cuối cùng trong bảng Hangul – bảng chữ trẻ nhất trong lịch sử chữ viết nhân loại).
Từ “a” đến “ㅎ” – một đường dây không lời kết nối mọi người
Không kèm lời giải thích, nhưng chỉ cần đứng trước đó một lúc, ta hiểu: Hành trình của chữ viết vượt ra ngoài ranh giới ngôn ngữ hay lãnh thổ – là một sợi dây không lời kết nối những nền văn hóa, kết nối con người.
Từ "a" đến "ㅎ" – như một chuyến đi xuyên qua ký ức toàn cầu, từ phương Tây sang phương Đông, từ khởi thủy đến hiện đại, nơi mọi chữ viết đều đang nỗ lực để giúp con người hiểu nhau và mở ra thế giới bên trong nhau.
Chữ viết không chỉ để đọc mà để kết nối
Bảo tàng không chỉ là nơi trưng bày cổ vật, mà còn là một không gian giáo dục tĩnh lặng và sâu sắc. Khi chúng tôi đến, có rất nhiều học sinh Hàn Quốc đang tham quan theo đoàn, chăm chú lắng nghe thuyết minh viên giới thiệu về lịch sử chữ viết qua các thời kỳ.
Bảo tàng có thuyết minh đến 10 thứ tiếng, trong đó có tiếng Việt.
Không gian trưng bày được sắp xếp theo dòng thời gian và khu vực địa lý, kết hợp giữa hiện vật thật và các hình ảnh trực quan, giúp người xem dễ hình dung sự phát triển của chữ viết trên khắp thế giới. Một số khu vực có trình chiếu tư liệu và sơ đồ minh họa kèm thuyết minh bằng 10 thứ tiếng khác nhau, trong đó có tiếng Việt.
Điều đặc biệt là chính sự im lặng, tiết chế và nghiêm cẩn trong cách trưng bày, lại khiến mỗi người như được dẫn vào một "khu bảo tồn ký ức" – nơi từng nét chữ mang sức nặng của thời gian và cảm xúc.
Những hiện vật được trưng bày tại bảo tàng, lưu giữ những vết tích lịch sử chữ viết của nhân loại, trong đó có cả những chiếc máy in đầu tiên
Chúng tôi – những nhà báo– đã cùng đứng dưới luồng sáng trắng đó, thành một vòng tròn không cần ngôn ngữ chung. Chỉ có ánh mắt, sự lặng yên và cảm xúc lan truyền. Khoảnh khắc ấy như một vòng ôm bằng chữ – thấu cảm, gần gũi, và rất nhân văn.
Chữ viết là điều làm nên tiếng nói nhân loại. Không phải vì ai cũng đọc được, mà vì ai cũng muốn được thấu hiểu.
Khơi mở ý tưởng cho truyền hình giáo dục
Rời khỏi bảo tàng, tôi cứ nghĩ mãi: nếu có một chương trình truyền hình dành cho trẻ em Việt Nam, giúp các em hiểu về hành trình của chữ viết – liệu có thể khơi được chút cảm xúc như nơi này đã khơi trong tôi?
Chữ viết, sau cùng, không chỉ để ghi chép. Mỗi chữ là một cánh cửa mở ra ký ức và là một cây cầu để con người tìm đến nhau.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!