Thời của những bản hợp đồng "ai nổi thì mua" đang dần lùi xa. Trong kỷ nguyên bóng đá hiện đại, dữ liệu, khoa học thể thao và tính chiến lược lên ngôi. Từ Brighton – một "gã nhà nghèo" thành siêu nhân tố tại Premier League, đến Arsenal – kẻ phục hưng huy hoàng dưới tay Arteta, mô hình trẻ hóa và dùng phân tích dữ liệu đang là xu hướng tất yếu. Thế nhưng, giữa dòng chảy đó, Chelsea – đội bóng từng là ông vua chuyển nhượng – lại trượt dài trong thử nghiệm của chính mình.
Arsenal là một ví dụ điển hình về việc "xây nhà từ móng". Kể từ khi bổ nhiệm Mikel Arteta, đội bóng này không ngại chịu đựng những mùa giải trắng tay, miễn là triết lý được duy trì. Họ đầu tư vào những cầu thủ trẻ có phong cách chơi phù hợp như Martin Ødegaard, Saka hay Ben White, và gắn bó với họ lâu dài. Điều quan trọng, ban lãnh đạo Arsenal không hoảng loạn sau mỗi trận thua – điều mà các CĐV Chelsea chắc hẳn thèm khát. Sự ổn định của Arteta là minh chứng rằng để vận hành một hệ thống dựa trên dữ liệu và phát triển con người, cái cần đầu tiên là… đừng sa thải HLV mỗi sáu tháng.
(Mới chỉ sau mùa giải vô địch Champion Leauges, Chelsea đã thay liên tục 3 HLV)
Brighton – đội bóng từng bị xem là lót đường – giờ đây không chỉ đá đẹp mà còn bán cầu thủ "như chơi cổ phiếu". Dưới bàn tay của Tony Bloom, một ông chủ có nền tảng cờ bạc và phân tích dữ liệu, Brighton lùng sục khắp Nam Mỹ, châu Phi, giải hạng dưới để tìm những viên ngọc thô, rồi mài giũa thành kim cương. Moises Caicedo, Alexis Mac Allister, Marc Cucurella – tất cả đều là những bản hợp đồng ít được biết tới khi cập bến Brighton, nhưng mang lại lợi nhuận khổng lồ và thành công về chuyên môn. Và dĩ nhiên, khi bán đi, Brighton đã có sẵn người thay thế. Họ không mua vì nổi, họ mua vì phù hợp – và dữ liệu là kim chỉ nam.
(Moises Caicedo và Marc Cucurella – tất cả đều là những bản hợp đồng ít được biết tới khi cập bến Brighton, nhưng mang lại lợi nhuận khổng lồ và thành công về chuyên môn.)
Chelsea dưới thời Todd Boehly lại như một đứa trẻ vừa phát hiện ra nút "thêm vào giỏ hàng" trên các nền tảng bóng đá. Họ ký hợp đồng dài hạn với hàng chục cầu thủ trẻ: Enzo Fernandez, Mudryk, Badiashile, Nkunku, Jackson… Dù ai cũng có tiềm năng, nhưng khi đổ tất cả vào một hệ thống chưa định hình rõ ràng, thành ra mọi thứ rối tung. Tệ hơn, mỗi khi HLV mới đến, lại mang theo tư tưởng và chiến thuật mới, khiến cầu thủ không kịp thích nghi. Việc dùng dữ liệu không sai, nhưng Chelsea đang lẫn lộn giữa mua tài năng trẻ và xây dựng lộ trình phát triển bền vững. Không phải ai mua trẻ cũng thành công – nếu thiếu kiên nhẫn và chiến lược.
(Tài năng trẻ Enzo Enzo Fernandez cũng đang rối tung tại Chelsea)
(Mudryk – tốc độ như tên lửa – lại được dùng như… hậu vệ biên, thậm chí họ còn không quản lí nổi cầu thủ khi để dính đến chất cấm.)
Brighton và Arsenal không chỉ dùng dữ liệu để mua cầu thủ, mà họ còn xây dựng hệ thống phù hợp để phát triển con người. Trong khi đó, Chelsea đôi khi tạo cảm giác họ dùng bảng tính Excel nhiều hơn dùng mắt để đánh giá phong độ. Không HLV nào có thể tạo ra phép màu nếu mỗi tháng lại có thêm 2-3 gương mặt mới, trong khi không ai biết ai là "cột sống" của đội hình. Enzo – một cầu thủ xuất sắc tại World Cup – đang chìm nghỉm trong sự hỗn loạn chiến thuật. Mudryk – tốc độ như tên lửa – lại được dùng như… hậu vệ biên, thậm chí họ còn không quản lí nổi cầu thủ khi để dính đến chất cấm. Dữ liệu có thể chỉ ra tiềm năng, nhưng thiếu con người hiểu bóng đá, mọi con số đều vô nghĩa.
Fan Chelsea không thiếu kiên nhẫn. Họ từng chấp nhận mùa giải trắng tay khi Tuchel bắt đầu, từng chờ Lampard trưởng thành, và từng ủng hộ Potter – cho đến khi mọi thứ trở thành một chuỗi thử nghiệm không hồi kết. Tái thiết thì cần thời gian, nhưng không phải là việc đổi mới mọi thứ liên tục và chờ một ngày "nhặt đại cũng trúng vàng". Trên mạng xã hội, fan Brighton và Arsenal giờ có thể ngẩng cao đầu khoe dự án, còn fan Chelsea thì tự hỏi: "Bao giờ mới xây xong cái công trường mang tên Stamford Bridge?"
Chelsea có thể học Arsenal về sự kiên định, học Brighton về hệ thống. Không cần cắt giảm tham vọng, chỉ cần đặt ra một bộ khung và phát triển quanh nó. Thay vì mua 10 người để chọn 1, hãy chọn 3 người nhưng dùng họ đúng cách. Lý tưởng nhất? Dùng dữ liệu để hỗ trợ tư duy bóng đá, chứ không thay thế nó. Bóng đá không phải bài toán Excel, cũng không phải sàn chứng khoán.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!